Pembe Hayat Taciz Politika Belgesi
Pembe Hayat LGBTT Dayanışma Derneği Haziran 2015 Genel Kurulu’nda aldığı kararla tacize karşı bir politika belgesi hazırladı.
Cinsel tacize karşı politika metni
Pembe Hayat Derneği’nde gerçekleşen bir taciz olayı sonrasında, benzer olayların yaşanmasının önlenmesi ve yaşanması durumunda nasıl bir yol izleneceğinin belirlenmesi amacıyla; yönetim kurulu, çalışanlar, üyeler ve gönüllülere aktarılabilecek bir cinsel taciz ve şiddet karşıtı politika belgesi oluşturulmasına karar verildi.
2006 yılında Ankara’da yaşayan trans kadınlar olarak, bize karşı yöneltilen ve yaşamı imkânsız hale getiren çete, mafya, polis, yargı sürecindeki eril şiddete karşı ve aynı zamanda seks işçiliği üzerinden rekabet içindeymiş gibi sosyalleşmek zorunda bırakılan trans kadınlar için alternatif bir dayanışma ağı ve kültürü oluşturmayı hedefledik. Bu kültürün sokağı da hayatlarımızı da dönüştürmesini arzu ederek Pembe Hayat Derneği’ni kurduk.
Cinsel taciz alanında bir politika metninin hazırlama çabası içindeyken Derneğin LGBT varoluşu ve seks işçileri üzerinden örgütlendiğini her daim göz önünde bulundurarak hareket etmek zorundayız. Derneğimiz örgüt yapısı itibariyle cinsel taciz meselesini gündemine almış heteronormatif kültürle harmanlanmış “karma” sivil toplum örgütlerinden ya da sadece salt bir cinsiyet üzerinden örgütlenme pratiklerinden farklı bir örgütlenme iklimi mevcut. Bu örgütlenme ikliminin taciz, cinsel istismar, şiddet meselelerinin üstünü örtmek değil tam tersine Dernek olarak taciz, cinsel istismar ya da şiddet gibi meselelerde önleyici bir davranış kalıbı sergilenmesinin sorumluluğumuz olduğunu belirtiriz.
Cinsel taciz politika belgesini hazırlama sürecinden Pembe Hayat Derneği olarak gördük ki, cinsel taciz, istismar, mobing, ayrımcılık, şiddet gibi meselelerinde son “sözü” söyleyecek bir metni kaleme almak mümkün değil, bu belgeyle en azından cinsel taciz iddiasını mağduru tekrardan mağdur etmeden ele alabilecek bir yöntem öngörüsü ile hazırlanmaya çalışıldı. Bu kapsamda bu belgenin yaşayan, tartışılan ve geliştirilen bir belgeye dönüşmesi arzusu içinde olduğumuzun altını çizmek isteriz.
Pembe Hayat LGBTT Dayanışma Derneği olarak, transfobi, bifobi, homofobinin birer cinsel şiddet biçimi olarak da hayatımıza yansıdığına tanıklık ediyor ve cinsel şiddeti de mücadele alanımızın içinde görüyoruz. Derneğimizin içinde, etkinliklerimizde, düzenlediğimiz partilerde ve diğer sosyalleşme etkinliklerinde, sokak aktivizminde tacize varan ve şiddet olarak adlandırabilecek olaylar yaşanabiliyor. Şiddetin mağduru olabildiğimiz gibi faili de olabiliyoruz. Bütün bu sürecin hem trans aktivizmine hem de genel olarak transfobi, bifobi, homofobi karşıtı harekete olumsuz yansımalarına şahitlik ediyoruz.
Transların insan hakları alanında çalışan bir LGBTİ derneği olarak sadece taciz değil, örgüt içinde, örgüt faaliyetlerinde gerçekleşebilecek her türlü soruna hak temelli bir yaklaşımla ve feminist ilke, yöntem ve dille sorunları analiz etmek amacıyla Haziran 2015 Genel Kurulunda Ombuds mekanizması oluşturulmasına karar verildi. Dernek içi, dernek faaliyetlerinde, üyeler, yönetim kurulu, gönüllüler, çalışanlar ve katılımcılar arasında gerçekleşebilecek her türlü taciz, şiddet, mobbing olayını soruşturması için ombuds mekanizmasının işletilmesine karar verildi.
Bu politika belgesi, cinsel taciz ve saldırının yaşanmadığı bir aktivizm ve örgütlenme ortamının yaratılmasına katkıda bulunmayı, bu tür olayları engellemeyi amaçlamaktadır.
Belgenin amacı, cinsler arasındaki ilişkileri sıkı bir disipline sokmak, rızaya dayalı ilişkileri önlemek, belirli bir cinsel ahlâkı dayatmak, ifade özgürlüğünü ve özgür tartışma ortamını engellemek, cinsel içerikli her tür kişisel gerilim ve rahatsızlıkları resmi süreçlere dâhil etmek ve sert yaptırımlarla karşılamak değildir. Bu belge, asıl olarak cinsel taciz ve saldırı konularında farkındalık yaratmayı, taciz sayılabilecek davranışları engellemeyi ve mağdurları desteklemeyi amaçlamaktadır. Ayrıca bu belge, cinsel tacize uğrayanların, kendilerini daha net ifade etmelerini ve istenmeyen yaklaşımları durdurmak yönünde güçlenmelerini sağlamayı amaçlar.
Kapsam: Bu belge sadece Dernek içi ile ilgili değil derneğin faaliyet yürüttüğü bütün sosyal mekanları, sokağı da kapsar.
Ombuds
Dernek yönetim kurulu, cinsel taciz, mobbing, ayrımcılık, cinsel istismar, cinsel saldırı durumunda ombuds kişisine erişimi sağlamakla yükümlüdür. Ombuds kişisi yönetim kurulunun önerisiyle oluşturulacak kurul ile ile birlikte 10 iş günü içersinde başvuruyu inceleyip, başvuru sahibine bilgi verir ve sürecin başlamasıyla birlikte 6 ay içinde soruşturmanın tamamlanmasını sağlar. Yönetim kurulu bu sürecin takibinden sorumludur.
Cinsel taciz ve saldırı diğer nedenler yanında toplumsal cinsiyet eşitsizliğinden kaynaklanan bir ayrımcılık formu ve mağdurlarını çok çeşitli biçimlerde olumsuz etkileyebilen bir hak ihlali olması nedeniyle suç teşkil etmektedir. Bu politika belgesiyle Pembe Hayat Derneği, cinsel taciz ve cinsel saldırı konusunda farkındalığın artması için çaba göstermeye, bu tür olayların engellenmesine, bu tür iddialar ve şikâyetler söz konusu olduğunda etkin bir soruşturma ve yaptırım mekanizması işletmeye hazır olduğunu bildirmektedir.
Pembe Hayat Derneği, cinsel taciz ve saldırı konusunda bilgilendirmeyi ve mağdurlara destek vermeyi, taraflarının onayına bağlı olarak onarıcı adaleti sağlamaya ilişkin girişimlerde bulunmayı, cinsel taciz ve saldırıyla ilgili tüm iddia ve şikâyetleri etkin bir şekilde ele almayı taahhüt eder.
Cinsel Taciz
Cinsel taciz kişiyle vücut teması bulunmadan yapılan ve rızaya dayalı olmayan, cinsel içerikli söz, tavır veya diğer davranış biçimlerini içerir.
Olayın gerçekleştiği ortama ve “bağlam”a göre, ısrarla tekrarlanan eylemler ya da bir tek eylem cinsel taciz olarak değerlendirilebilir. “Süreklilik” önkoşul değildir.
Cinsel taciz, taciz niteliğindeki hareketlerin yoğunluğuna ve niteliğine göre; basit taciz, sürekli taciz ve ağır taciz olmak üzere üçe ayrılır. Bu listeyle sınırlı olmamakla birlikte, aşağıdaki örnekler belirtilen cinsel taciz türlerini oluşturabilir:
1) Basit taciz: Tehdit, şantaj ya da hakaret unsuru taşımayan, ancak rahatsız edici, istenilmeyen ortamları yaratan hareketlerdir. Örneğin, laf atmak, cinsel içerikli şaka yapmak ve iltifatlarda bulunmak ya da argo sözcükler kullanmak, flört etmek için olağanın ötesinde ısrarcı davranışlarda bulunmak, pornografik materyal ile rahatsız etmek, kişinin rahatsız olduğunu belirttiği halde cinsel yaşamıyla ilgili sorular sormak veya dedikodu üretmek.
2) Sürekli Taciz: Basit tacizin, uyarılara rağmen sürekli yapılması halinde söz konusu olur.
3) Ağır Taciz: Tehdit, şantaj ya da hakaret ve benzeri fiillerle ortaya çıkan ve kişinin davranışlarını kontrol etmeye yönelik hareketlerdir. Kişinin mesleki ya da akademik otorite konumunu suistimal etmesiyle ilgili olabileceği gibi, eşit statüde olanlar arasında da ağır taciz durumları gerçekleşebilir.
Cinsel Saldırı
Cinsel saldırı, rızaya dayalı olmayan cinsel davranışlarla bir kimsenin vücut dokunulmazlığının ihlal edilmesidir. Cinsel saldırı iki biçimde ortaya çıkabilir:
İlk şeklinde, cinsel saldırı cinsel birleşme olmadan kişinin vücut dokunulmazlığının ihlali şeklinde gerçekleşir. Bu tür cinsel saldırı örnekleri arasında; durumun özelliklerine göre sarılmak, ellemek, okşamak, dokunmak sayılabilir.
İkinci tür cinsel saldırıda ise kişinin vücut dokunulmazlığının vücuda cinsel organ veya sair bir cisim sokulmasıyla ihlal edilmesi söz konusudur.
Cinsel İstismar
18 yaşından küçüklere karşı gerçekleştirilen cinsel saldırı ve cinsel taciz eylemleri “çocuğun cinsel istismarı” olarak değerlendirilir.
Misilleme
Cinsel veya duygusal amaçlı girişim ve teklifleri reddetmesi ya da tacize uğradığını düşünerek şikâyet etme yoluna gitmek istemesi/gitmesi nedeniyle, örtülü olarak veya açıkça kişinin iş veya eğitim yaşamının intikam amacıyla zorlaştırılması da bir taciz türü olarak değerlendirilir.
Onarıcı Adalet
Onarıcı adalet mağdurun ihtiyaçlarını tam olarak anlamaya yönelik olup, bulunacak çözümlere mağdurun yanında çevresi ve tacizde bulunduğu iddia edilen kişi ve onun çevresini de sürece dahil ederek ulaşılmasını hedefler. Bu tür çözüm yolları, durumun özelliğine göre Ombuds tarafından şikâyetçiye tavsiye edilebilir. Ancak bu tür çözüm yolları, disiplin ve ceza soruşturması veya diğer hukuksal başvuru yolları üzerinde zamanaşımının durması ya da kesilmesi sonucunu doğurmayan, mevcut başvuru imkânlarına alternatif ya da bu yollara başvurmanın önkoşulu niteliğinde olmayan Dernek içi bir çözüm yolu olarak öngörülmektedir. Onarıcı adalet, kesinlikle arabuluculuk veya uzlaştırma demek değildir.
İlkeler
1. Gizlilik İlkesi
Dernek, cinsel taciz iddialarının ele alınmasında tüm aşamalarda başvuru sahibi kişi ve şikâyet edilen kişinin özel hayatlarının gizliliği ilkesine uygun davranacaktır. Gizlilik ilkesi, özellikle cinsel taciz iddialarının, ihtilaf halindeki kişilerin özel yaşamlarıyla ilgili ayrıntıların sosyal ortama taşınmadan çözüme kavuşturulabilmesi açısından da önem taşımaktadır.
2. Özen Gösterme İlkesi
Dernek, cinsel taciz iddiaları karşısında, tacize uğrayanın tekrar mağdur edilmesine yol açabilecek ve tarafların insan onurunu zedeleyebilecek her türlü davranıştan kaçınmak ve bu tür davranışların ortaya çıkmasını önlemek hususlarında dikkat ve özeni gösterir. Özellikle cinsel taciz ve saldırı iddialarıyla ilgili başvuru sürecinde bu ilke, mağdurun tekrar mağdur edilmemesini sağlamaya yöneliktir.
3. Beyan ve Delillendirme
Cinsel taciz çoğu zaman iki kişi arasında geçen ve kanıtlaması zor olan bir olgudur ki bu durum, tacize uğrayanları suskun kalmaya itmekte ve dolayısıyla tacize uygun bir ortam yaratmaktadır. Bu belgeyle getirilen önleme mekanizmaları, açık kanıtların olmadığı durumlarda da tacizin doğasına, olayın bağlamına ve kişilere dair daha bütünsel bir akıl yürütmeyle olayın niteliğini anlama ilkesiyle işleyecektir. Ancak idari ve adli soruşturma süreçlerinde delillerin yetersiz olması nedeniyle oluşacak şüphe, sanık lehine yorumlandığından tacize uğrayan kişilerin soruşturmada delil olarak kullanılabilecek değişik türden materyalleri hukuka uygun olmak koşuluyla toplama ve saklama konusunda hassas davranmaları önemlidir.
4. Kasıtlı Yanlış Beyanlar
Derneğe yapılan başvurular sonrası işletilen süreçte iddia sahibinin kasıtlı olarak yalan söylediğinin ve yanlış beyanlarda bulunduğunun hiç bir şüpheye yer bırakmayacak şekilde kesin olarak anlaşıldığı durumlarda disiplin yaptırımı uygulanacaktır. Bu politika belgesi, Derneğin tüm bileşenlerini cinsel taciz iddiaları üzerinden duygusal ve diğer kişisel hesaplaşmaların görülmemesi konusunda uyarır.
CİNSEL TACİZE MARUZ KALDIĞINI DÜŞÜNEN KİŞİNİN ALABİLECEĞİ ÖNLEMLER
1) Cinsel Taciz politika belgesini okumak
2) Cinsel tacize açık olabileceğini düşündüğü durum ve kişilerden uzak durmak
3) Davranışın hoş karşılanmadığı konusunda kişiyi açık bir şekilde uyarmak, istemediği cinsel yakınlaşmalar konusunda açıkça “hayır” demek
4) Rahatsız edici bir davranışta bulunan kişiye bu davranışına son vermezse resmi girişimde bulunacağını bildirmek
5) İlk andan itibaren, soruşturmada delil olarak kullanılabilecek ne tür materyal varsa toplamak, olaylara dair kayıt tutmak, delilleri saklamak, ve olayı yakın kişilerle paylaşmak
Bu Belge Haziran 2015 Genel Kurulu’nda alınan karar doğrultusunda hazırlanmış, Aralık 2015 tarihinde Yönetim Kurulu’nun onayıyla yürürlüğe girmiştir.
Bu belge hazırlanırken, Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği ve Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi cinsel tacize ilişkin metinlerinden, Kaos GL Dergisi Taciz sayısı ve Ankara Üniversitesi Cinsel tacize ve cinsel saldırıya karşı politika belgesinden faydalanılmıştır.
